Blader door transcripties » Nationaal Archief / Rijksarchief Zuid-Holland

archieftoegang 2.10.02, inventarisnummer 648, pagina 82

I6
men van alleriei planten uit de orde der Sapoteen het melksap innamelde
en als gutta-percha in den handel bragt. De Isonandra gutta vormde,
nos geen tien jaren geleden, uitgestrekte bosschen om Singapore, maar
2ij zijn, ten gevotge der woeste en onveredeneerde wijze van innameten
dezer stot, spoorloos verdwenen. Men naatt die stot nu van Borneo, waar
eene goede verscheidenheid van de bedoelde soort van Malakka voorkomt.
Wat intusschen in de noogste mate onre belangstellins verdient, is dit, dat
de ijverige kruidkundige nasporingen van den verdienstelijken Reysmann,
op Sumatra, hebben geleid tot de ervarins, dat de echte gutta percha plani,
die eertijds op Malakka groeide en de type van het 200 1005 geschat
product was, aldaar wordt aangetrotten. Op verschillende plaatsen
wordt na de Lsonandra Cutta in Nederlandsch Indie en dit wel op eene
groote schaat aangekweekt, en er zijn door het Hoos Indisch Bestuur
maatregelen genomen om naar, daar waar zij ongeschonden vleet, voor ruwe
behandelins of vernietigins te bewaren. Van het gewigt nu van zulke
kruidkundige ontdekkingen, en van het nat van soortgelijke maatregelen
2al men rich gemakkelijk kunnen overtwigen, als men nadenkt, van welk
eene uitgebreide aanwendins dere stot in de laatste jaren is geworden.
Alleen de overwegins van de omstandigneid, dat de metaten draad van den
trans atlantischen kabel, die eene tenste heelt van 2400 Ens. mijlen, met
sutta percha vekleed is, geelt een denkveeld van de groote behoefte, welke
er bestaat, om die stot in ruiveren staat te kunnen bekomen . Als
een blijk nu, hoe strenge wetenschap en bepaaldelijk de studie van het
natuurlijk stelsel, een teiddraad kan zijn tot het opsporen van min of
meer overeenkomstige producten, zij slechts dit aangevoerd, dat men,
voor eenigen tijd, in Suriname, uit eenen boom, die een bekend timmer
hout n volletrie genaamd, oplevert en die tot dezeltde tamilie der Sapoteen
behoort, eene stot heeft verrameld, welke in hare eigenschappen aan de
Oost-Indische sutta-percha schijns nabij te komen.
liet de tijd het toe, ik zou met vele andere voorveelden het nut van
de beschrijvende en stelselmatige kruidkunde voor nijverheid en landhouw
kunnen aantoonen, bij welke het in de allereerste plaats aankomt op eene
juiste bepalins der soorten of verscheidenheden waar een quid pro
4uo groote nadeelen of teleurstellingen van verokkenen.
De studie der eigenlijke planten geographie is het eerst door von
Humboldt aangevangen, door Schouw en Meyen en anderen met
ijver beoetend: maar vooral door de nasporingen van de Cando110,
in dere dagen, een nieuw tijdperk ingetreden. zij is voor teeken het
meest pittoreste en het meest schitterende gedeette der botanische weten
schap: voor den strengen beoelenaar van de eigenlijk geregde natuurkunde
27
en de natuurlijke vistorie van het plantenrijk levert zij een schoon ge
heet op, waarvoor de bouwstotten zijn ontleend aan den geheelen omvans
onrer kennis van de natuur of van de physische gesteldheid onner aarde
en van den dampkrins, in verband met onze ervaringen in tloras gevied.
Duirende teiten, gedurende de laatste halve eeuw opgespoord, moesten
geschift en geordend worden, alvorens het mogelijk was dit wetenschap-
pelijk gebouw op te trekken.
tr is geen gedeelte der wetenschap, hetwelk van zulk een groot belans
is, wanneer het op hare toepassins in de kultuur, dat is, op de kunst
matige verspreidins der planten, aankomt. Want de planten geographie
seelt ons het middel aan de hand, om in dere kunstmatige verspreidins
de natour relve tot sids te nemen. De bodem, de lucht met alle atmo.
spherische verhoudingen, de jaarlijksche gemiddelde temperatuur en de
eigenaardige planten vormen en groepen, in hare verschillende mate van
ontwitkelins, dit alles moet hier, met de bijzondere situatien en met
hoogte en laastestand in aanmerkins komen. En hierop berust dan niet al
teen onze turopesche, maar voor het grootste gedeelte ook de tropische
landhouw. De eerste bestaat althans geheel, de laatste bijna geheel en
al vit gewassen, die niet oorspronkelijk te huis behooren onder de lucht
streek en op den bodem, waar men re thans kweekt. Wat althans de Sta
pelprodutten aangaat, is dit op Sava ten volle van toepassins. Op een
betrekkelijk klein terrein vindt men daar de kottij van Arabie, het sui
kerriet, de mais en de rijst van China, de indigo van Alrika, den tavat
van Amerika, de vanielje en den nopal van Mexico, de schoonste pat
men van Braxilie en Suriname, de deodar-eeder van Nepaut en Cachmere en
thans ook, sedert eenige maanden, de edelste wijnsoorten uit ruidelijk
Frankrijk. 101 Geene landen zijn meer geschikt tot rutke toepassin
sen, dan die, welke tusschen de keerkringen zijn gelegen en tevens 1005e
vergen beritten. Daar is het, dat men al de verschillende omstandighe
den en de voorwaarden vereenigd vindt, welke men elders en op eene
veel grootere uitgestrektheid, te vergeels 2ou roeken. Daar is het, dat
men veteriei klimaten aantrelt en de kuttour der gewassen van de meest
verschillende luchtstreken, op goede gronden van wetenschap, van 60.
proeven.
Maar, bij al die regelen en wetten, welke de wetenschap, uit de tot
viertoe bekende wijze van verspreiden der planten over de oppervlakte
der aarde en in betrekkins tot de uitwendige omstandigheden, heeft op
gemaakt, worde dit nimmer vit het 00s verloren, dat, niettegenstaande
al die kennis, de overbrengst van elke plant uit naar vaderland naar elders,
om daar een voorwerp van kuttuur te worden, toch een wetenschappelijk

-
57.