Blader door transcripties » Nationaal Archief / Rijksarchief Zuid-Holland

archieftoegang 2.10.02, inventarisnummer 648, pagina 81

14
het bewijs van ontleend worden, dat, retts het meest abstracte mikrosco
pisch onderzoek aan industrie en handel kan worden dienstbaar gemaakt.
kerst in het begin der AVilde eeuw werd dere geurige vrucht in Buropa
bekend en zij schijnt gelijktijdig met de kakao uit Mexioo te zijn aange-
bract. De plant rewve werd, in het begin der Lilde eeuw, overgebragt
naar Engeland, waar 2ij enkete maten voeide Hier te Leiden, wei
nige jaren later, ingevoerd, kwam zij bijna gelijktijdis in de tuinen van
de overige landen van Europa, doch sal zij al enkele maten, hier of daar,
eene bloem, nimmer werden vruchten gerien: hetgeen niet alleen aan de
bijnondere gesteldheid der vruchtoormende organen, vooral van het meet
stot, maar ook bovendien nos daaraan is toe te schrijven, dat er
een eigenaardis beletsel voor de vrucht en raadoormins is, hetgeen
stechts op eene werktrigelijke wijze kan worden opgeheven. Hiertoe nu
dienen in Mexico bijzondere soorten van insekten, vier millioenen co.
horten, overal tusschen de keerkringen, op de vloemen aren, en die niet
buiten Amerika en dus nos veel minder in de kassen in Europa aanwe
215 zijn 171. Ook de vanieljeplant heeft hare eigene bewoners onder de
bekorvene dieren, en waar die gemist worden, heelt zij geen vrucht.
Maar de wetenschap nad, door een sestrens en naauwkeuris onderzoek,
seteerd, hoe in dit oprigt, de gans der natuur is. Charles Norrens
toen noorleeraar te Gend, was bij de bovengenoemde meeting tegenwoor
dis geweest. te huis terusgekeerd, bezon hij eene reeks van proeven te
doen, ten einde door werkinigelijke behandelins, dat is, met naald en pin
oet, de voeijende Orchideen van den kruidtuin aldaar, vrucht te doen
dragen. tr ontbraken stechts bloemen aan de vanielje-plant, om, ook
daarin, door kunst en overles, de 200 geurige en kostvare vrucht te doen
ontstaan. En toen rich in den plantentuin te Luik die gelegenheid door
een milden vloei van vanielje planten had aangeboden, 2a5 men honder
den van vruchten door kunst ontstaan en kwam men relts tot de ge-
waarde veronderstellins, dat men weldra in de kassen van Buropa de
seurige vrucht zou kweeken, door Mexioo tot dusverre geleverd. De 6ou.
vernementen van Nederland, en daarna ook van Frankrijk en Groot-Brit
tanje, ragen het belans in van deze aan de wetenschap verschuldigde re
suttaten. De overbrengst der vanielje plant naar Sava had, op last der
Regerins, plaats, uit den Leidschen Akademie tuin, tijdens het bestuur van
den hoogleeraar Rein wardt. Het Savaansch produkt, door kunst op Sava
aldaar verkregen, wordt gerega dat van Mexico te overtretlen en wordt
te Bordeaux, waar de handel der vanietje bij voorkeur haren retel heeft,
tot hoogeren prijs dan die van Mexico verkocht.
Er is een gedeelte van onze wetenschap, hetgeen ten doel heeft de
-
1s
gewassen, naar rekere regeten en volgens rekere kenmerken, van elkander
te onderscheiden en te beschrijven en naar een bepaald stelsel te rans
schikken, en daarbij hunne verwantschappen of overeenkomsten op te sporen.
Daarin is een streven, om aldus, van het geheete plantenrijk een weten
schappelijk, of, als ik het 200 noemen mas, een wijsgeeris geheel ramen
te stellen, hetwelk berust eensdeels op de bijzondere kennis van elke
soort en in alle hare deelen, anderdeels op vergelijkins van al die spe
cialiteiten met elkander. Ten onderzoek van dien omvans kon slechts
door tenste van tijd worden bewerkstelligd, maar het vorderde boven
dien de ramenwerkins van veten. Het groote doel, wat beoogd werd, is
wel niet vereikt: maar de arveid en de inspannins daaraan gewijd, heeft
schoone vruchten gedragen. Voor het gebouw der wetenschap toch
zijn aldus goede gronden gelega en de schier onbegrensde aanwendins van
het plantenrijk heelt daarvan in ruime mate de nuttige toepassins onder
vonden. De kennis der dusgenaamde natuurlijke groepen is, in het al
gemeen, eene rekere vaat ter aanwijrins voor het gebruik van planten
te maken. In sommigen lamilien toch zijn alle planten gittis, in anderen
bitter, in anderen ramentrekkend of verrachtend, of voedend, of wel allen
seheel indifferent in hare werkins op het dierlijk organisme. Dit is 286
waar, dat de kruidkundige, door zijne wetenschap voorgelicht, bijna
in alle landen en onder verschillende tachtstreken, in eigenschappen
en bestanddeelen, overeenkomende voortbrengselen van het groeijend rijk
terus vindt.
Dat eene juiste onderscheidins en grondige kennis van planten, ook
bij het gebruik, hetwelk wij daarvan maken, van het grootste nut is,
dit teert de dagelijksche ondervindins, relts in de Buropesche kultuur.
Ik wil dit echter toelichten door het voorveeld van een thans reer 1003
seschat product van de tusschenkeerkringelanden.
1n 1844 teerde men op Malakka eenen boom kennen, behoorende tot de
tamilie der Sapoteen, uit wiens stam en takken, bij kweteuren, een dik, wit,
metkachtis sap te voorschijn komt. Het was die hoomsoort, welke in de
kruidkunde bekend is als Loonandra gutta, of sutta perchaboom, en bij
de Franschen Arbre des telegraphes sousmarins genaamd wordt. Naauwe
lijks was het voortrettelijk produet in Europa bekend en aangewend, of de
behoette stees dermate, dat men niet genoes daarvan kon aanvoeren.
De explotiatie kende geene grenren en geen enkete boom werd gespaard.
Maar, wat het ergste was, men voerde weldra eene slechte en on
bruikhare stot naar Europa, waarvoor op de markten geen geld werd
gehoden. Men schreet dit toe aan vervalschingen: maar het is door de
wetenschap uitgemaakt, dat eene voorname reden daarin was gelegen, dat