Browse transcripts » National Archives / Archives South Holland

archive access 2.10.02, inventory number 648, page 79

10
ken het rotsgesteente hier en daar uit zijne plaats, voeren het tot op
groote alstanden en alzoo wordt het, door wrijvins en alslijtins, ver
sruisd en verkleind. Hiervan is de 105se aarde alkomstis, die voor den
plantengroei wordt vereischt: vierdoor verandert dan ook allengs het aan
rien en retts de gedaante van schijnbaar onvergankelijke rotsen.
Die outkanische aarde moet wel voor den wasdom uitnemend geschikt
2ijn: want aan den voet van vulkanen is doorgaans een weelderige plan
tengroei. Daarom leveren de velden van Catania en Mascali aan den
voet van den Etna rutk een overvoedigen oogst op en zijn de omstreken van
den Vesuvins welligt de vruchtaarste van de geheele aarde. teinwardt,
de eerste en ware grondlexger van het natuurkundis onderzoek in onze
Indische verittingen, en na hem alle overige natuurkundigen, die later
dere landen berochten, hebben hetrellde getuigd van de outkanen der
Oost-Indische eilanden.
Op zulk een terrein, dat uit ontvonden of verweerd valkanisch 5e
steente is ontstaan, groeit mede eene plant, die op Sava niet te huis
behoort, maar aldaar uit Arabie werd aangevoerd en welke aan de geculti
veerde streken een eigenaardis schoon geregd wordt te geven. Het moetreeds
a priori aannemelijk zijn, dat die planten, wier kultuur 200 uitgebreid
is, gelijk reeds blijken kan uit de honderaduirende pitots kottij, die
op onze markten komen, op den bodem, waarop zij groeijen, een belans
rijken invloed moeten nitoetenen. Want niet alleen, dat, door de atvoe
rins van de raden relve, aan die gronden eene groote hoeveetheid stotlen
wordt onttrokken, maar het hout en de takken worden reker de verga
derplaatsen, waar die anorganische rettstandigheden worden algeret en
welke dus tot den bodem niet teructeeren. Dere anorganische deltstot
van den kotlijbodem is bovenal veldspaath, welke uit kierelaarde, thon
aarde en potassa is ramengesteld. De kottijboonen teveren, volgens
Lievis, 3,19 pe. asch op, en die asch bestaat uit potassa 142. 111, na
tron 121071. magnesia (9, 011. kalk 1438) en phosphorruur 11241. De
eerstgenoemde stot maakt daarvan dus de grootste hoeveelheid uit. Hier
uit is dus af te tiden, dat de anorganische stot, die jaarlijks aan den 60.
dem onttrokken wordt, maar daaraan niet wordt wedergegeven, verba
rend groot moet zijn, en het tijdt geen twijtel, dat, ten gevolge van
jaren achtereen voortgerette kuttuur, eene nitputtins van den grond moet
ontstaan, en dat daarin eene der onvermijdelijke oorzaken van onvrucht
baarheid of misgewas moet zijn te roeken. Er zijn voorzeker meerdere
oorzaken, welke vierbij verdienen in aanmerkins te komen en die der
aandacht van deskundigen wel niet zullen ontgaan nijn. Maar dit komt
mij niet twijfelachtis voor, dat deze retlde plant, in het bijzonder wat
11
hare betrekkins tot den bodem en de anorganische stotten, die nij daar
vit trekt, betrett, voor de scheikunde nos een uitgestrekt veld van on
derzoek overlaat: waarbij het, mijns inviens, ten einde uit te maken wat
velen veronderstellen aangaande het nitputten van den bodem, daar vooral
op neerkomt, dat men niet alleen de namenstellins kenne van de kern,
maar ook die van den botster en het vruchtvleesch, verder van het hout
en van de geheele plant en niet minder die van hare schaduwplanten of
neggen, ten einde te weten, welk bestanddeel of welke hoeveelheid elk
orgaan of iedere plantsoort aan den bodem onttrekt.
Ik nat wel niet behoeven te verrekeren, dat dit rettde gewas en zijn
produtt, hoe lans ook bekend, hoe veelvuldis ook gekweekt, eene over
vloedige gelegenheid tot waarnemins en onderzoek blijven moet. Er is
welligt geen kultuurgewas, hetwelk, in zijn produkt, zulke talloore ver-
scheidenheden aanbiedt en waarin vaak rutke kennelijke atwijkingen zijn,
dat een kruidkundige, die de omstandigheid niet in aanmerkins nam,
dat hij bijna meer met een voortbrengsel van de kunst, dan met een
ruiver natuur produrt te doen heett, in 't gevaar rou kunnen komen
om te besluiten, dat hij botanisch verschillende plantsoorten voor rich
nad. De tijd en dere plaats laten mij niet toe, dit thans uitvoeriger
te bespreken of met voorveelden toe te lichten.
tr is geen deel, geen teerstuk van onre wetenschap, waaraan ik niet
de overvoedigste bewijnen zou kunnen ontleenen om te staven, van hoe
groot gewigt de toepassins van strens wetenschappelijk onderroek op het
maatschappelijk leven is. Het kan echter niet anders dan doelmatis en nuttis
zijn om rutke raken te bespreken: want de groote invloed, dien de weten
schappen hebben op het algemeen belans, verdient wel gekend en gewaar
deerd te worden. Maar, bovendien, de natuurkundige heeft er behoette
aan, om op rutke uitkomsten nu en dan te kunnen wijnen, wanneer 2ij
ne nasporingen niet 200 spoedis, als hij wel nou wenschen, tot groote uit
komsten teiden. te verzeels verrekert hij den teek, dat het natuuron
derroek niet met een voorat opgevat doet moet worden aangevangen en dat
abstracte studie moet op den voorgrond staan. Miskennins wordt niet
relden zijn deel. zijn geduld wordt echter niet uitgeput: zijn scherp
riend oos en zijne inspannins zijn onvermoeid. Men heeft daarvoor som
wijlen, ik kan bijna niet reggen, welke vreemde soort van bewonderins
of medelijden. Wie weet, hoe menis teek niet alleen zonder eenige in
genomenheid de werkplaats van een natuurkundige verlaat, maar relts
geloott, dat hij een kostvaren tijd aan nietigheden verspilt. Aan rulke
oordeelwvellingen zijn inzonderheid de mikroscopisten blootgesteld. zij heb
ven intusschen veel toegelicht, waarvan het bestaan vroeger relts niet