Transcripties » Recent gemaakte samenvattingen van historische documenten

De weggelopen slaaf van François du Poit kwam in het veld bij de andere slaaf. Ze hielden zich schuil bij de Bartholomeus Klip, waar de jonge Cupido meermaals 4 schapen van zijn meester stal. Die hebben ze samen opgegeten. De veehoeder van Jan Cellier gaf hen 2 schapen. Ook gaf de veehoeder hen een os, die hij zelf met een scherp wapen doodde. Ze kregen ook 3 schapen van Jan Hendrik Debes. Cupido ging daarna naar de plaats van de boer François du Poit, en kwam in gezelschap van de slaaf Cupido, die eigendom was van boer Jan Hendrik Debes.

Dit is een lijst van personen die in 1777 aankwamen of vertrokken, vermoedelijk in een Nederlandse haven. De lijst bevat de volgende personen met hun registratienummers:

• De lijst begint met Johan Pieter Vaar (nr. 202)
• Eindigt met Johan Conrad Eggers die op 23 november 1777 als vrijgast vertrok
• Nochim Georg arriveerde op 21 november 1777 met kapitein C. Koos
• Arend Wijntjes kwam aan op 22 december 1777 met kapitein C. Sijbrands
• Risiph Salmont arriveerde op 22 november 1777 met kapitein A. van Haarst

De lijst bevat ongeveer 50 namen, voornamelijk van Duitse oorsprong. Bij elke persoon staat een nummer en een bedrag genoteerd, meestal 7 of 15 gulden. Het totaalbedrag komt uit op 1298 gulden en 2 stuivers.

• 25% van haar nalatenschap krijgt als eigen bezit
• nog eens 25% als vruchtgebruik (gebruik tijdens zijn leven)

• Hendrik Bakker (apotheker)
• Pieter van der Waarder (koperslager)
• Jan Hendrik de Vries (kleermaker)
• Andries Waalewijn Nicolaaszoon (kantoormedewerker)

Hendrina van der West begreep niet waarom 2 ouderlingen, Poul Retief en Stephanus Sebastiaan Walters, klachten over haar hadden ingediend. Alles was immers alleen tussen haar en dominee Croeser gebeurd, zonder dat zij erbij waren.

Bovendien had dominee Croeser aan Pieter van der Bijl gevraagd om hem voor 9 rijksdaalders met zijn wagen en paarden naar Kaap te brengen voor een kerkelijke vergadering. Van der Bijl weigerde dit, hoewel hij de dominee eerder wel had gereden voor kerkbezoeken voor 28 rijksdaalders.

Ongeveer 3 jaar geleden had boer Gideon Slabbert de dominee naar een kerkelijke vergadering gereden zonder dat er vooraf een prijs was afgesproken.

Er was een onderzoek naar een inbraak waarbij Elsje en Hendrik Heijveld genoemd worden. Ze hadden geen kennis van de gebeurtenissen bij de woning van van der Westhuijsen, die eigendom was van Plaat Claas. Ze hadden die plek zelfs nooit gezien. Er gingen geruchten dat dieven de kerkramen hadden gebruikt, zoals genoemd in de verklaring van boer Willem Basson Mattheijsz. Deze verdenkingen werden ontkracht door:

• De beëdigde verklaring van koster van Wielig
• Zijn antwoorden op vragen onder punt 3
• De antwoorden van slaaf Casar op de vragen onder punt 4

Van Wielig verklaarde duidelijk dat het bovenste slot van één van de ramen, naast het kapotte raam, niet op de pen zat.

De bewaker van de grenspost had geen bevoegdheid om het verplaatsen van grensstenen van de VOC toe te staan. Corporaal John die daar nu de wacht houdt, had ook geen toestemming mogen geven voor het gebruik van het stuk land of de waterbron. Dit was extra problematisch omdat er op de VOC-post al watertekort was.

Het excuus dat de grenssteen al jaren kapot op de grond lag naast de weg, is niet geldig. Het verval van de steen was niet zijn verantwoordelijkheid.

Flora, een Hottentot vrouw, vond een zilveren doopkleed op de openbare weg tussen Adriaan Louw en Tobias. Ze was nooit eerder in Kaap de Goede Hoop geweest. Ze woonde 4 jaar bij boer Barend Vorsten, die haar uit het roggeveld had meegenomen. De Hottentot Elsje was in haar jeugd maar één keer in de Kaap geweest en kende Caatje niet. Ook kende ze de bastaard Holten niet, aan wie ze het zilver had gegeven omdat ze dacht dat het tin was. Hoewel Flora eerst dacht dat ze Caatje had gezien bij haar baas Barend Vorster, bleek dit later niet te kloppen. Bij nader inzien had ze iemand anders gezien die op Caatje leek.

Claas verklaarde dat hij een eerdere bekentenis alleen had afgelegd omdat hij in de gevangenis was geslagen. Hij zei dat hij liever zou sterven dan nog meer slagen te krijgen. Hij ontkende dat hij of Floris in november de diefstal hadden gepleegd en wist niets van gestolen slaven. Hij voegde toe dat als hij de dief was geweest, hij de gestolen goederen zelf zou hebben verkocht in plaats van ze aan iemand anders te geven. Hij gaf aan de slavenjongen Meij slechts twee keer te hebben gezien:

• Buiten bij het huis van weduwe Van der Poel
• Bij de kade toen hij naar het huis van de tijdelijke aanklager werd gebracht

De officier legt uit dat sommige slavinnen die als koks werkten in de keuken klaagden dat Hilletje Giebeler hen te vaak beknorde. De slavinnen waren mogelijk ontevreden omdat zij, als nieuwe huishoudster, streng toezicht hield op hun werk. De officier stelt dat zelfs als dit waar zou zijn, dit geen excuus is voor de beklaagden die hebben meegedaan aan de laster. Hun uitvluchten en verdraaiingen van de feiten maken hun niet minder strafbaar.

Op Woensdag 7 maart 1762 waren Rudolph Sigfred Allemann en Hendrik Oostwald Muller aanwezig bij een verhoor. De slaven Floris en November, die eigendom waren van wijlen de landbouwer Pieter van der Westhuijsen, werden ondervraagd. Ze werden beschuldigd van het helpen bij een diefstal van dekens uit de kerk in het Swartland. Hun medeslaaf Claas had deze diefstal al bekend. Uit het verhoor en andere bewijsstukken bleek dat zowel Claas als Floris en November niet schuldig waren.

Op 29 juli 1762 werd aan Kaap de Goede Hoop de verklaring afgelegd van de slaaf Hendrik Heijveld. De verklaring werd ondertekend door L.S. Faber (klerk), P. Hacker en J. Serrivuer. Op 29 april 1762 verscheen voor klerk en secretaris van justitie Lucas Sigismandus Faber, in aanwezigheid van getuigen, de boer Barend Korster. In de verklaring werd gesproken over slaven van An Basson en Claas van der Westhuijsen.

De voormalige Hottentotse Elsje verklaarde bij de rechtbank dat ze bij haar eerdere verklaring blijft. Ze wilde alleen nog toevoegen dat zij samen met de Hottentotse Flora een kind op de wagen had geholpen. Flora had haar daarna een stuk zilver gegeven. Elsje woonde 5 jaar bij landeigenaar Paul Keizer zonder in Kaap te zijn geweest, behalve in haar jeugd. Ze had gevraagd om met de genoemde opzichter naar Kaap te mogen rijden omdat ze de stad wilde zien. Ze was met hem naar Kaap gereden en weer terug. Ze kende de Hottentotse Caatje niet eerder, net zo min als de slavin van Basson en Claas.

De bezorger heeft zich naar het afgesproken venster begeven, waar een schrijfkistje naar beneden werd getakeld met een touw. Hij bracht dit naar de Javaan die Soeija genoemd werd. Kort daarna kwam deze Javaan naar de achterdeur. Na een signaal gingen Amaril en de bezorger naar de achterdeur, waar zij zagen dat de Javaan een zak met geld over de muur aan Amaril gaf. Deze sloot het geld op in haar kist. De Javaan vertelde dat hij het schrijfkistje kapot had geslagen en er niets anders in had gevonden. De bezorger verklaart dat hij niets van het gestolen geld heeft ontvangen. Deze bekentenis werd afgelegd in Kaap de Goede Hoop op 22 april 1743 voor de raadsleden Eelders en Lafebre en de secretaris.

De rechter gaf opdracht dat de veroordeelde naar de gebruikelijke executieplaats in Oudshoorn moest worden gebracht. Daar zou hij:

• aan een paal worden vastgebonden
• met stokken op zijn blote rug worden geslagen
• worden gebrandmerkt
• in kettingen worden gesloten
• voor 5 jaar naar zijn eigenaar worden teruggestuurd

Dit vonnis werd ondertekend door Van Reede van Oudshoorn en in het rechtboek opgenomen door Jan Diemmendorf op 6 juni 1744.

Een schapentelster controleerde de kudde en meldde aan haar baas dat er 10 schapen misten. De baas antwoordde dat die misschien bij Tuijtman waren omdat hij een dag eerder druiven had geplukt. Hij droeg haar op om de volgende ochtend naar de schaapskudde van Tuijtman te gaan kijken.

De volgende ochtend vroeg ze aan de kinderen van Tuijtman of er schapen van haar baas tussen hun kudde zaten. De kinderen antwoordden dat er geen schapen waren, maar wel 4 vreemde bokken. Tuijtman liet deze bokken door zijn kinderen uit de kraal jagen. De schapentelster bracht de bokken terug en rapporteerde aan haar baas dat ze wel de 4 bokken had gevonden, maar geen schapen. Haar baas dreigde haar dat ze de schapen moest terugbrengen, anders zou hij haar iets aandoen. De volgende dag ging ze opnieuw naar Tuijtman's plaats om naar de schapen te vragen.

Op 6 april 1668 rond 19:00 uur verscheen voor notaris Cornelis De Ghrijp in Amsterdam de zieke maar nog helder denkende Cisie Quirijne, vrouw van Barent Nunnik. Ze bevestigde haar testament van 14 oktober 1672, opgesteld voor notaris Cornelis de Ghrij en getuigen Jacobus Colom en Ruidolff vogele Rangh.

Ze wilde enkele wijzigingen maken:

• Femmitie Gisius krijgt haar erfenis zonder voorwaarden en mag deze vrij gebruiken. Ook krijgt zij 200 gulden extra.
• Anneke, de stiefdochter van dominee Otto Gisius, krijgt haar gouden haarnaald.
• Henrietta Louira vander Mullen, vrouw van Jacob Lakeman, krijgt de gouden zegelring van haar overleden vader.
• Johannis vanden Bergh krijgt haar 5 beste porseleinen schotels en een stuk serviesgoed, als hij daarvoor 100 gulden betaalt.

Een vrouw maakt een juridische verklaring (codicil) om haar laatste wensen vast te leggen. Ze bepaalt het volgende:

• Jannetie Brants, de dienstmeid, krijgt:
  • 6 servetten
  • 100 Caroli guldens in plaats van rouwkleding
  • Een halsdoek
• Marike, de vrouw van Johannis vanden Bergh, krijgt:
  • Haar beste bontjas
  • Een zilveren hoofdijzer met gouden pinnen
• Het fijne garen moet op kosten van de nalatenschap worden geweven en verdeeld onder:
  • Aaltie vander Muelen
  • Marritie Lakemans
  • Henrietta Louiza vander Muelen
  • Marrike vanden Bergh
  • Anneken Ruiijnen (vrouw van Otto Gisius)
  • Jaan Albert Calenberg (krijgt vier delen)

Op 25 juni 1625 verscheen Marrij Coenen, weduwe van Pieter Pietersz (voormalig koerier naar Keulen), bij notaris Palm Berthijsz. Ze droeg 375 gulden over aan Jacob Lourensz, secretaris van de admiraliteit. Dit bedrag zou ze ontvangen van Michiel Poppen, de nieuwe koerier naar Keulen, als vergoeding voor de dood en dienst van haar man.

Het geld werd overgedragen omdat Jacob Laurensz al kosten voor haar had gemaakt en nog zou maken. Marrij deed afstand van alle rechten op dit geld.

Ze maakte ook haar testament op waarin ze:

• Jan Godt benoemde als enige erfgenaam
• Bij zijn overlijden zouden zijn kinderen erven
• Hemmitgen Gisius, haar broers dochter, zou 50 gulden krijgen
• De armen in haar woonplaats zouden 20 gulden krijgen

Als getuigen waren aanwezig:

• Jan Hendricxsz, lakenscheerder uit de Sint Nicolaasstraat bij de stad Osenburg
• Cornelis Jansz Groen, arbeider bij de waag

Op 18 juni 1625 verscheen Pieter Gielis, een koopman uit deze stad, voor de notaris Palm Mathijsz. Hij droeg een schuld van 2264 gulden en 12 stuivers over aan zijn broer Jan Gielis. Dit geld was verschuldigd door de bestuurders van het Arme Weeshuis te Enkhuizen. Deze overdracht was bedoeld als zekerheid voor geld dat Jan Gielis al had voorgeschoten en nog zou voorschieten. Dit gebeurde in het huis van de notaris, in aanwezigheid van getuigen Barent Jansz en Roeloff Jansz.

Op 20 juni 1625 verscheen Ursel Gielis, 29 jaar oud en wonend in Zwolle, voor dezelfde notaris. Ze was gezond van lichaam en helder van geest. Ze benoemde Samuel Marenier, haar echtgenoot, tot haar enige erfgenaam. Hij mocht vrij beschikken over haar bezittingen, maar moest na zijn dood 25 gulden aan elk van haar dan nog levende broers en zussen uitkeren. Dit testament werd opgesteld in haar woonhuis aan de Keizersgracht, in aanwezigheid van Abraham Mathijsz, keurmeester van touwslagerij, en Claes Jacobsz, koopman, als getuigen.

Op 10 mei 1701, 's avonds, kwamen voor notaris Wilhelmud Sylouis in Kampen de volgende personen:

• Jan Ridder, meerderjarige vrijgezel als toekomstige bruidegom
• Adriana Giesius, meerderjarige dochter als toekomstige bruid

Ze verklaarden dat ze wilden trouwen onder de volgende voorwaarden:

• Er zou geen gemeenschap van goederen zijn tijdens het huwelijk
• Alle bezittingen blijven van degene van wie ze oorspronkelijk waren
• De bruid mag zelf kiezen of ze wil delen in winst en verlies tijdens het huwelijk

De bezittingen waren als volgt:

De bruidegom bezat:

• Wat huisraad en bakkersgereedschap (met 45 gulden schuld)
• Kleding

De bruid bezat:

• 800 gulden contant geld
• Sieraden van zilver en goud
• Diverse kledingstukken
• Huishoudtextiel zoals servetten en lakens

De bruidegom verklaarde tevreden te zijn met deze opgave van bezittingen.

De testatrice (de persoon die een testament maakt) legateert verschillende bezittingen:

• Een zwarte lakense rok, een nieuwe schort en een jak aan Femmitie Gisius
• 100 Caroli guldens aan de arme gereformeerde leden van de diaconie
• Aan Annetie Ruirijne het beste bed met kussens
• Aan Margareta Timmers, vrouw van Christiaan de Reijgher, haar parelketting met haken
• Aan dienstmeid Jannetie Brants:
  • Twee lakens en twee dekens
  • Rouwkleding
  • Een gouden ringetje
• Aan Willem Coerten Makela een zilveren lepel van 7 gulden

Voor de rest van haar bezittingen benoemt ze de volgende erfgenamen:

• Haar halfbroer Jan Kuirijnen uit Nieuwenhuijze krijgt een tiende deel, met de voorwaarde dat:
  • Dit deel na zijn dood naar zijn kinderen gaat
  • Hij en zijn huidige vrouw alleen de rente en inkomsten mogen gebruiken
  • Het huis goed onderhouden moet worden
• Remmetie Gisius, haar halfzusters dochter, krijgt ook een tiende deel van het huis, onder dezelfde voorwaarden als hierboven

In het testament werden de volgende legaten (erfenissen) vastgelegd:

• De kinderen krijgen gelijke delen. Als er geen kinderen zijn, gaat dit deel naar zuster Barbara Gegens als zij nog leeft.
• Joannes, de zoon van mevrouw Maria Pree, krijgt 5000 gulden. Dit geld moet worden belegd. De rente gaat naar zijn moeder voor zijn onderhoud tot zijn 16e jaar. Dan krijgt hij het volledige bedrag. Als hij voor zijn 16e overlijdt, gaat het geld terug naar de boedel.
• De vrijgemaakte slavin Lucretie van Gisux krijgt 1000 gulden, uit te betalen 1 jaar na het overlijden van de erflater. Ook krijgt zij alle voor haar betaalde kwitanties zonder dat zij iets hoeft terug te betalen.
• De slaaf Berthier blijft eigendom van de boedel en moet ook de bijbehorende belastingen betalen.
• De slavinnen Finetta en Louisa waren al geschonken aan haar en haar overleden kinderen en blijven hun eigendom.

De regionale raad heeft na uitgebreid beraad een uitspraak gedaan namens de Staten-Generaal van Nederland. Fredrik Bota Iacobusz werd veroordeeld tot het vergoeden van de slavin Eva van de Kaap aan haar eigenaar, de boer Harmanus Steijn. De hoogte van deze vergoeding zou door de raad worden bepaald. Daarnaast moest hij 50 rijksdaalders boete betalen aan de aanklager en alle proceskosten vergoeden.

Deze uitspraak werd gedaan in het Kasteel de Goede Hoop op 3 februari 1746 en uitgesproken op 24 februari 1746. De secretaris I.F. Tiemmendorff was hierbij aanwezig. Op 28 februari 1746 ging Frederick Bota Iacobusz in beroep tegen dit vonnis bij de Raad van Justitie in Batavia. De aanklager in deze zaak was Johannes Theophilus Rhenius.

De beklaagde stelt dat hij geschokt was toen hij op 8 november door de heer Eijsser werd ondervraagd, in aanwezigheid van enkele commissieleden. De ondervragingen gingen over zaken die volgens hem nooit zijn gebeurd. Deze valse beschuldigingen kwamen van een slaaf die niet te vertrouwen was. Nu wordt de beklaagde aangeklaagd voor het moedwillig doodschieten van een slavin genaamd Eva van de Kaap, die eigendom was van burger Hermanus Steijn. De beklaagde zal aantonen dat hij samen met zijn broer Marthinus Bota geen opzet had bij het schieten op deze slavin Eva en de jongen Tephta.