Transcripties » Recent gemaakte samenvattingen van historische documenten

Op het Nederlandse handelsstation in Nangasaki op het eiland Shisima in Japan werden de volgende besluiten genomen:

• Er werd besloten om twee scheepsmasten te kopen die in Nangasaki lagen. De inwoners boden deze te koop aan. De masten zouden naar Taiwan verscheept worden om daar beschadigde schepen te helpen.
• Het testament van bemanningslid Hicke Esserd werd goedgekeurd. De erfgenamen en mensen die iets kregen nagelaten mochten de bezittingen in ontvangst nemen.

Dit document werd ondertekend door:

• Johan van Elseracq
• Pieter Antonisz over't Water
• Pieter Nonnemans
• Anton van Brouchorst
• Bastiaen Bardoel
• Jan Gellisz Plancq
• Henrick Dirxz Platvoet
• Doucke Cornelisz
• Poulus Cors Veer
• Nicolaes Rietvelt
• Jan van Riebeeck
• Jan Blanckert
• Gerrit Cuijsthoff

Deze besluiten werden genomen op 10 juni en 23 september 1643 in Japan en op 30 mei aan de kust van Tonquin.

Op 9 januari 1663 was er een rechtszaak tussen Albert Volckerse van Griet, sergeant in dienst van de Compagnie, tegen Maria de Heems, weduwe van Arij Claese de Heems die soldaat was. Op 27 februari 1663 volgde een zaak waarbij Robbert Silliart tegen Cornelis Speelman, boekhouder-generaal, en Pieter Clo Cnol, koopman in dienst van de Compagnie, procedeerde. Er waren meerdere andere rechtszaken:

• Cornelis, adelborst in dienst van de Compagnie, tegen Francois van Herreberge, burger van de stad
• Een zaak tegen Jan van Rhijn, assistent in dienst van de Compagnie, over de betaling van 10 rijksdaalders van 60 stuivers elk plus 2 stuivers voor eten, drank, huur, wassen van kleding en scheerloon
• Jacomina Willems tegen Willem Junius, boekhouder in dienst van de Compagnie
• Thome de Almedo, vaandrig, over Javaanse Compagniemedewerkers

In Batavia, november 1657, werd de onderkoper Hartman aangesteld als tweede beheerder van de voedselvoorraad in plaats van Nonnemans. Op de 14e rapporteert ontvanger Rutgers dat er schepen zijn aangekomen met afgezanten van Tommegon Pattij. Ze hebben een brief voor het bestuur, maar mogen deze pas overhandigen als de andere drie strandbestuurders ook met hun schepen zijn aangekomen. De ontvanger hoorde van hen dat:

• De weg van Cradan door het gebergte naar Bantam klaar was
• Het volk terug was gegaan naar Japara
• Ze met hun schepen uit Cravan zouden vertrekken
• De Mataramse vorst van plan bleef om de mensen uit Bantam over land aan te vallen in het droge seizoen
• Ze tijdens het natte seizoen hun schepen wilden houden in de rivier van Java

Op de 15e vertrokken met de landwind twee schepen naar Amboina: het jacht de Angelier en de Koning van Polen. Kapitein Lauren Keeler ging mee met 210 soldaten. De Polen ging rechtstreeks, het jacht via Makassar om aan de vertegenwoordiger daar goederen en voorraden te overhandigen ter waarde van 19.617 gulden en 18 stuivers, plus een brief van de 14e.

Op 11 juni 1650 werd er een overzicht gemaakt van de recent aangekomen schepen. Er werd besloten dat het schip 'Walvis' uit het vaderland was aangekomen met Europese goederen en bijzonderheden voor de handelspost in Japan. Ook waren er schepen uit Ambon en Banda gearriveerd met specerijen.

De volgende beslissingen werden genomen:

• Het vrachtschip 'Koning van Polen' zou direct naar Japan varen, zonder eerst Taiwan aan te doen
• Naar Taiwan zouden de volgende vrachtschepen varen: 'de Trouw', 'het Witte Paard', 'de Witte Duit', 'de Salm' en 'Overschie'
• Deze schepen zouden eerst gerepareerd worden en daarna geladen met handelswaar, geld, voedsel, wapens en gereedschap
• De schepen 'Berghout' en 'de Post' zouden naar de kust van Coromandel varen met goudkapitaal

Op het kasteel van Batavia werd op 20 december 1655 een verkooplijst opgemaakt van de bezittingen van de overleden Jan Martensz Ham, die koopman was voor de Oost-Indische Compagnie. De lijst bevat:

• 140 stukken Spaans leer
• Diverse kisten en pakken met stoffen en kleding, waaronder:
  • Linnen
  • Wollen tapijten
  • Zijden gordels
  • Perzische stoffen in verschillende kleuren
  • Gouden en gekleurde jassen
• Verschillende kledingstukken, zoals:
  • 3 paar laarzen
  • 3 paar schoenen
  • 1 paar fluwelen muilen
  • Broeken van Perzische stof
  • Een rijjas met kant
• Andere items:
  • 4 Japanse koffertjes
  • 1 zadel met zilverbeslag
  • 4 slaaplakens

Deze goederen werden verkocht aan verschillende personen, waaronder Willem van Aken, Jeuriaen Scholte, Marten Claas en Albertus Morel.

Paeuw verdedigde een zaak als eiser tegen Simon Turver, een schipper in dienst van de Oost-Indische Compagnie. De zaak ging over beledigingen. Annetgen van Maseren Hout, als moeder van Johannes Nonnemans, en Gillis Nonnemans als broer, waren erfgenamen van Johannes Nonnemans. Herman van Essen, burger van deze stad, had een zaak tegen Dirick Schoorl, opperkoopman en curator over de nagelaten bezittingen van overleden dienaren van de Compagnie. Specifiek ging het over de nalatenschap van Salomon Pietersz, die bootwerker was bij de Compagnie. Het ging om een bedrag van:

• 9,5 rijksdaalders volgens rekening
• 7,5 Spaanse realen voor geleend geld

Een andere zaak betrof Jan Corstensen, burger van de stad, tegen dezelfde curator. Het ging om een bedrag van 33 rijksdaalders en 4 stuivers volgens rekening. Thiel Jongh, burger van de stad, had een zaak tegen dezelfde curator over de nalatenschap van Jan Wolff, die assistent was bij de Compagnie. Het ging om 33 realen en 4 stuivers volgens rekening.

Op 23 mei 1656 vonden er verschillende rechtszaken plaats:

• Symon Turver, schipper bij de Oost-Indische Compagnie, was betrokken in een hoger beroep tegen Abraham Vittavin en Gerrit Focker.
• Jannetgen van Maseren en Gilles Nonnemans traden op als erfgenamen van Johannes Nonnemans in een beledigingszaak tegen Jan Nuderts uit Hamburg.
• Jan Babtista Grauw uit Polen, die beul was, verscheen voor de rechtbank.
• Gerrit van Gestele Paauw, burger van de stad, eiste betaling van Jacob Prippelnagel, die in dienst was van de Oost-Indische Compagnie.
• Pedro Parera de Sosa eiste 30 Rijksdaalders huurgeld van Ponato Veljo, een soldaat in dienst van de Oost-Indische Compagnie.

De secretaris Vincent van Moock was hierbij aanwezig.

De tekst bevat verschillende brieven uit januari 1656. Hierin worden de volgende zaken besproken:

• Een geschil tussen Nonneman waarbij een uitvoerend bevel wordt toegekend.
• Nieuws uit Koningsbergen over Zweedse onderhandelingen waarbij:
  • Zweden wil dat de tol in Pillau wordt verviervoudigd
  • 10.000 man moet worden overgedragen aan Zweden
  • Zweden biedt het bisdom Heilsberg en de stad Marienburg aan
• Militaire ontwikkelingen:
  • Generaal-majoor Stembock marcheert naar Pantzken
  • Generaal Wrangel komt vanuit Pommeren
  • In Danzig zijn voorbereidingen om voorsteden in brand te steken bij Zweeds gevaar
• Paulus Pels schrijft op 12 januari 1656 uit Danzig
• Isbrandts schrijft uit Groningen over zijn aanstaande reis als ambassadeur naar Zweden
• Het stadsbestuur van Nijmegen meldt dat de ruitercompagnie van Nauta naar Maastricht moet vertrekken, terwijl er Franse troepen bij de grenzen zijn

Op 24 november 1664 werd de vergadering voorgezeten door van Gent. Verschillende zaken werden besproken:

• Een brief van Marquis de Castel Rodrigo uit Brussel van 17 november werd besproken. Hij was aangesteld als gouverneur van de Spaanse Nederlanden.
• De reders van het fregat Walcheren, onder leiding van kapitein Daniel Willeboorts uit Vlissingen, vroegen om steun bij de Franse koning voor openstaande zaken uit 1654.
• Kapitein Aelbrecht Nicolaes van Schagen kreeg toestemming om als vrijwilliger met de vloot van admiraal van Wassenaer mee te gaan.
• Een rechtszaak tussen Jacob Nonneman en Joost vanden Driessche tegen Jan de Vos uit de Ferdinandus polder werd doorverwezen naar de Hoge Raad in Holland.
• Het admiraliteitscollege in Friesland droeg Rudolph Conders voor als nieuwe kapitein na het overlijden van Laurens Degelencamp. Deze voordracht werd goedgekeurd.
• Gillis van Rijkegem, curator van de overleden Pieter de L'Dau (voormalig kiesheer in Middelburg), kreeg vrijstelling in een rechtszaak tegen Isaacq Antoniss Kievit.
• Er werd besloten dat in Boxtel alleen mensen van gereformeerde religie als schepen mochten worden aangesteld.

De volgende zaken werden in de vergadering besproken:

• Een verzoek van inwoners van Sint-Eloijspolder en dijkenbouwers van Canisvliet betreffende een zaak tegen de dijkenbouwers van Canisvliet.
• Een verzoekschrift van Bernard Wagenaer, wijnhandelaar in Den Haag, tegen landdrost Raveswaij.
• Een brief van de bisschop van Gent, geschreven op 16 januari als antwoord op een brief van 3 januari.
• Een verzoek van kamerbewaarders Anthonij van Bosch en Johan S'herwaiters voor een jaarlijks salaris van 700 gulden.
• Een zaak van Andries Nonneman, koopman uit Hulst, tegen griffier Johan Hael.
• Een verzoek van de kerkelijke classis van 's-Gravenhage voor betaling van 400 gulden voor het waarnemen van de dienst van dominee Daniel Croeser uit Rijswijk tijdens zijn verblijf in Engeland van december 1651 tot juli 1652.
• Een klacht van Cornelis Roeloffs Groffstein over niet-betaling van 1757 gulden voor het vervoer van 140 gevangenen uit Engeland.
• Verschillende zaken betreffende handelsschepen in de Middellandse Zee en fraude bij het douanekantoor in Zwolle.
• Een brief over de beveiliging van wegen naar Maastricht en plunderingen in het dorp Budel in de Meierij van 's-Hertogenbosch.
• Een zaak over een machtiging van de Spaanse autoriteiten voor de Chambre Mipartie in Mechelen.

Deze rekeningen gaan over erfpacht en belastingen uit oktober 1670 in een Nederlandse stad. Hierin staan verschillende betalingen van personen en hun erfgenamen voor:

• Gebruik van doorgangen en straatjes
• Bouwwerken en schuren
• Waterafvoeren die onderhouden moesten worden
• Grond en gebouwen langs openbare wegen

Enkele belangrijke betalers waren:

• De erfgenamen van Passchier Danckert
• Christiaen Boone
• Kapitein Hulsbergen
• Baljuw de Valck
• De erfgenamen van Jan Quirnissens

Locaties die genoemd worden zijn onder andere de Potterstraete, de Schenkeldijk, de Bagijnestraete, de Vismarkt, de Lange Belcke en de Witte Weel.

In de periode na de belegering van een stad moesten er buitengewone kosten worden betaald. Een aantal details over deze betalingen:

• Cornelis Nonneman kreeg een jaarlijkse rente vanaf 24 december 1645
• Het stadsbestuur gaf toestemming om 100 gulden af te lossen op een hoofdsom
• Er werd betaald aan Anna van Dutte voor het genezen van een kind met een ernstige beenblessure
• Joost van Bochoute kreeg geld om extra voedsel te regelen voor het kind tijdens de genezing
• Guilliam Quesaeu ontving rente over de helft van een kapitaal voor een huis in de Steenstraat
• Op 7 september 1615 werd rente betaald aan de ontvanger van de armenkas

In deze lijst van personen en gebouwen staat per regel eerst wie de eigenaar was, aangegeven met "L" (links), dan wie de bewoner was, aangegeven met "B" (bewoners), gevolgd door een bedrag in guldens en stuivers. Enkele belangrijke vermeldingen:

• De Prelaat van Bandeloo had meerdere panden
• Everard Qurynsson, Pieter van Heese en Tanneken de Paep worden genoemd als bewoners
• Er wordt een "Armen" (armenhuis) vermeld
• Daniel van Nerum en Jan Schaers hadden gezamenlijk bezit
• De weduwe van luitenant Abas wordt genoemd bij een Corps du Garde (wachtpost)
• De "Hoog Heeren Raaden van Staate" hadden een pand waar de gouverneur woonde
• Daniel de Vriese bezat meerdere panden, waaronder één in 's-Gravenhage

De lijst is onderverdeeld in verschillende wijken, aangeduid met letters zoals "U" en "K". De bedragen variëren van enkele stuivers tot meerdere guldens.

Een rechtszaak over de erfbelasting van Juffrouw Elisabeth Loodt, die naar Gent is verhuisd, is nog niet beslist door de Raad van Vlaanderen in Gent. De stad heeft minder inkomsten door het verlies van 23 onroerende goederen die zijn gebruikt voor vestingwerken in 1644. Het land heeft beloofd dit te vergoeden. Jan Corinsen erfgenamen, eerder Cornelis Nonneman, hebben cijns (een soort belasting) betaald voor een gang waar zijn oven heeft gestaan, met vervaldatum in oktober 1663. Dit betreft de inning van erfelijke rentes en cijnzen die aan de stad toebehoren.

Op 1 oktober 1681 is er een aantal betalingen gedaan aan de stad:

• De erfgenamen van Cornelis Brandwijck betaalden een schelling en 8 groten voor hun grond in de Gentsche Straat
• De erfgenamen van Thomas Geijselinghs waren 2 schellingen schuldig voor een stuk grond aan de zuidkant van Jan Douchet buiten de Gentsche Poort in Absdate
• De erfgenamen van Franchois vander Burcht konden niet betalen omdat het land onder water stond
• De erfgenamen van Andries Nonneman (voorheen eigendom van Niclaes Rom en Lucas de Menijn) betaalden 6 groten voor twee barakken op de Beestemarkt
• De erfgenamen van Juffrouw vander Burcht betaalden 8 groten voor hun barak

Op een avond werd er geklopt op de deur. Er waren verschillende mensen aanwezig, waaronder een soldaat. De burgerwacht deed de deur open. Een officier sloeg direct met een stok (rotting) omdat hij zich slecht behandeld voelde. De burgerwacht bleef bij het huis en nam twee geslagen matrozen mee, samen met de soldaat die voor de deur stond. Later kwam de burgerwacht terug bij het huis toen de twee zwaar verwonde matrozen nog steeds bij of rond de deur waren, samen met de soldaat die naar buiten was gestuurd.

De verdachte verklaart dat de aanklager niet dicht genoeg bij was om hem met een stok te kunnen slaan. De verdachte ging via een raam weer naar binnen in het huis. Er wordt beweerd dat niemand de deur voor hem opende toen hij binnenkwam. De verdachte ontkent dat hij een vrouw een klap gaf en haar het huis uit zette. Er wordt gevraagd of de twee soldaten van het gezelschap en andere personen zich nog in het huis bevonden. De verdachte zegt dit niet te weten. Ook wordt hem gevraagd of hij met geweld tegen de deur aanbeukte of de deur had opgetild om iemand te slaan.

Deze verklaring van E Tiemmerdoff werd officieel vastgelegd aan Kaap de Goede Hoop op 22 januari 1744. De leden van de raad waren V Decker en W van Kerkhoff. De verklaring werd ondertekend door de ondervraagde persoon en de secretaris Jr C. A P van Schoon heeft dit document geverifieerd als kloppend met het origineel.

De gevangene antwoordde dat hij niemand had geslagen. Op het slaan had hij niets aan te merken, hoewel daar een zware straf op stond. Hij wist niet of hij nog iets schuldig was en kon geen onschuld aantonen. Dit werd afgenomen aan Kaap de Goede Hoop op 20 januari 1744. L. Alleman en Willem van Kerkthoff waren hierbij als leden van de Raad van Justitie aanwezig. De gevangene Mattheus Hans ten den Kam hoorde deze vragen en antwoorden voorgelezen en bevestigde dat hij erbij bleef, zonder behoefte aan heroverweging.

De gevangene zegt dat hij door het venster naar buiten is gesprongen. Hij is niet meer teruggekomen in het huis waar hij eerder uit was gesprongen. Toen hij wegging kwam de tamboer (militaire drummer) binnen via de deur. De burgerwacht kwam hen op straat tegen. De burgerwacht heeft twee soldaten en twee gewonde matrozen meegenomen. Na het gevecht heeft de gevangene zich verstopt of is hij gevlucht. De ondervraagde weet niet precies wat er gebeurde, maar kort daarna kwam de burgerwacht met hun officier het huis binnen.

Hij weet niet of twee mensen vanuit de woning van Paulus Beek zijn gekomen om het slaan van de matrozen te stoppen. Na die gebeurtenis is hij niet samen met de tamboer terug naar binnen gegaan bij de twee soldaten die daar waren gebleven. Hij vertelt dat toen hij uit het huis van Dirk de Jamboe kwam, hij meteen naar het huis van de persoon die Mottige Hleijn wordt genoemd is gegaan. Die was gevlucht en had de geslagen matroos op straat laten liggen. Waar die persoon naartoe is gegaan weet hij niet. Er kwam niemand naar hem toe, maar wel naar de tamboer die bezig was de matrozen te slaan op de stoep.

Andrea verklaarde dat hij hoorde schelden. Hij was in huis en zag dat er mensen gewapend met stokken bij het huis van de generaal liepen richting de woning van de tamboer. Ze wilden twee matrozen die voor de deur stonden verrassen. In de woning van duikelaar Paulusbeek, die schuin tegenover de sappeurswoning woonde, lagen mensen over de onderdeur omdat ze werden geslagen. Gerrit ontkende iemand te hebben aangeraakt. Er werd gevraagd of hij een van de matrozen op straat met een stok had geslagen, terwijl de tamboer de andere matroos die nog op de stoep stond sloeg.

De getuige vertelt dat Anto een touw had. De getuige zag twee ruziënde matrozen aan de zijkant. Ook was er een tamboer aanwezig. De tamboer is niet uit het raam gesprongen, maar ging via de deur naar buiten. Hij had een lange stok uit een van de kamers gepakt. De tamboer probeerde de luidruchtige matrozen bij de deur weg te jagen. Toen de getuige naar buiten kwam, zag hij de tamboer met een stok staan. De getuige weet niet zeker hoe de tamboer precies naar buiten is gekomen.

De ruzie vond plaats tussen 10 en 11 uur. Na het incident waarbij matroos Christoffel de tamboer Dirk had geslagen, heeft de tamboer als huisbaas de twee matrozen uit het huis gezet. Voor de deur begonnen ze te kloppen. Een van de matrozen vroeg aan Jan om hulp, waarop deze positief antwoordde en ook op de deur begon te kloppen. Er werd een stok uit het voorhuis gepakt en in de achterkamer onder een bed gegooid uit angst voor de twee Fransen. De mannen maakten lawaai op straat omdat ze weer naar binnen wilden.

Jakob Siemmendorf gaf op 22 januari 1744 in Kaap de Goede Hoop een getuigenverklaring. Hij bevestigde zijn eerdere verklaring, maar wilde één detail aanpassen. Bij artikel 40 wilde hij verduidelijken dat de matroos niet met een stok uit het raam hem achterna kwam, maar wel uit het raam sprong om hem te volgen. De verklaring werd afgenomen door raadsleden Decker en Willem van Kerkhoff. Siemmendorf ondertekende de verklaring samen met de secretaris A. Sinder.