Blader door transcripties » Stadsarchief Amsterdam

archieftoegang 499, inventarisnummer 224, pagina 9

1 st . ' groffe ballen ' benevens een kop thee of koffie daags . Ook de plotselinge ontruiming in 14 dagen tijds van het Raadhuis in 1808 om tot paleis te worden ingericht , waarbij gehele archieven tijdelijk elders in pakhuizen moesten worden opgeslagen kan een rol hebben gespeeld bij het verloren gaan der oudste stadsrekeningen . Het zou bijvoorbeeld mogelijk kunnen zijn dat in een der muren van de toenmalige Secretarie , thans slaapkamer van onze koningin , zich een muurkast heeft bevonden met de oude stadsrekeningen welke men achter de toenmaals haastig aangebrachte wandbekleding voor goed aan het gezicht heeft onttrokken . Ik heb n.l . iets dergelijks medegemaakt bij een verbouwing in het stadhuis te ' s Hertogenbosch alwaar op de secretarie sedert mensen heugenis een grote oude kast stond waarachter een afgesloten muurkast te voorschijn kwam , welke na openbreking het oude Bagijnhofarchief bevatte dat als volkomen verloren was beschouwd . Hoe dit ook moge zijn wij kunnen de oudste financiële administratie der stad daarom nu slechts hypothetisch reconstrueren aan de hand van die in gelukkiger steden . De eerste jaren na de verkrijging van stadsrecht omstreeks 1300 zal de financiële verantwoording aanvankelijk mondeling zijn gedaan aan de hand van kladaantekeningen door de raden , voordien waerslieden , later burgemeesteren geheten , die tevens de zorg voor de publieke werken hadden . Aan welke macht rekening werd gedaan blijkt nergens , vermoedelijk was het slechts een zedelijke verantwoording tegenover de Wijshede , Vroetscippe , ende Rijckhede waardoor de latere Vroedschap tot 1477 werd gekozen . Doordat Burgemeesteren na het bekende privilege van hertog Albrecht van 16 jan . 1400 ( waarbij de verkiezing van burgemeesteren een louter stedelijke aangelegenheid werd ) steeds meer het gehele beleid en beheer der stad aan zich trokken hadden zij steeds meer hulp nodig van nieuwe colleges welke door hen zelf werden gekozen . Zo stelden zij tussen 1413 en 1444 een college van Thesaurieren in , aan wie zij de gehele financiële administratie en de zorg voor de publieke werken overdroegen . Veel later , eerst in 1594 werd een college van Rekenmeesteren ingesteld dat , naast het innen van enkele belastingen , de rekeningen van de verschillende instellingen als de Wisselbank en de Bank van Lening moest nazien om het resultaat aan Thesaurieren over te leveren . Het voornaamste bestanddeel van het archief dezer Thesaurieren is de serie rapiamussen , d.w.z . registers waarin de ontvangsten en uitgaven der stedelijke overheid rubrieksgewijze chronologisch werden aangetekend . Deze rapiamussen werden weer samengesteld uiteen'cladtmemoriaeP waarin de dagelijkse ontvangsten en uitgaven werden genoteerd , welke memorialen echter alle zijn teloor gegaan . 1 Uit de rapiamussen werden schriftelijke stadsrekeningen samengesteld , welke door Schout , Schepenen , Burgemeesteren en Vroedschap werden afgehoord . Van deze rapiamussen is nog minder bewaard gebleven dan van de stads 1 Bijv . Rap . 1607 f 111 en Overlevering 1610 f 34 vo . rekeningen zelf . Het oudste exemplaar dateert eerst uit 1570 . Afgezien van het vreemde verschijnsel dat juist de oudste financiële registers grotendeels uit het stadsarchief zijn verdwenen is het nog merkwaardiger dat er geen uittreksels uit die oudere registers zijn bewaard gebleven . Er zijn n.l . meer seriën registers verdwenen waarvan zelfs de naam heden ten dage ten Archieve niet bekend is , maar die ik toch aan de hand van bewaard gebleven extracten grotendeels heb kunnen reconstrueren zoowel wat tijd als inhoud betreft gelijk het ' Register van der camere ' 15101588 en het ' compostboek ' van 1562-1697 , al kan ik over de juiste plaats van deze seriën in het geheel der administratie op het ogenblik nog niets met zekerheid zeggen . Slechts éénkeer benik , en weiinde Kroniek van het Historisch Genootschap , een ' Extract uyt seecker stadts Amsterdam oncostboek anno 1464 ' tegengekomen . Het werd in de vergadering van 22 mei 1858 medegedeeld door Jhr . C . A . Rethaan Macaré , maar dit stuk is blijkens een mededeling van de bibliothecaris der U.B . te Utrecht niet meer te achterhalen . Gezien de tekst is het duidelijk dat het een extract is uit de rapiamus van dat jaar en wel uit de afdeling van uitgaven van Presentatiën van wijn , maeltijden , joepen - en Bremer bieren , bockink ende stokvisch .' 1 Bezien wij thans de oudste rapiamus n.l . die van 1570 ( het jaar van de Allerheüigenvloed ) eens wat nader . De eerste helft vermeldt de ontvangsten verdeeld over 24 hoofden of grossa's en telt 218 folio bladzijden . De tweede helft geeft de uitgaven over 21 grossa's en telt 206 bladzijden . De belangrijkste grossa's bij de inkomsten zijn : de grote accijns ( op bier , azijn , graan ) door accijnsmeesteren geïnd en de kleine accijnsen welke verpacht werden , verder de lakenraamhuren , de precario , de draperie , renten op Holland , renten op het kantoor van Kennemerland , de ambachtsheerlijkheden , het land buiten St . Anthonis poort , de exuemeesters , de poortergelden , de Weeskamer , de huur van de stadshuizen , de proveniersaccijns , de opbrengst van de huizen-afbraak , afgeloste renten en tot slot de extraordinaris ontvangsten . De belangrijkste grossa's bij de uitgaven zijn : Kronijk van het Historisch Genootschap 14e jaargang 1858 bldz . 189 : ' Extract uyt seecker Stadts Amsterdam oncostboeck , gedateerd A ° 1464 . Burgermeesteren hebben opt Stadthuys verteert , ten tijde , als mijnheer Charlois daer was present , drie stuyvers , ende daer nae noch eens present den voors . hr ., twee ende eenen halven stuyver , mede op het Stadthuys : noch hebben de voors . Burgermeesteren op Paesdynsdach eenen maeltijd gehouden , daer verteert wiert met bier ende wijn daeronder gerekent , dertich stuyvers . Dit was op die tijt als men kerckmeesteren , wardijen ende andere officieren koos . Noch doemen drie misdadigen rechten soude , die op raders gestelt wierden , gehaelt sestien mengelen rijnsewijn , de stoop tot een en eenen halven stuyver . Item geschoncken aen die heer Dijckgraeff en wairschappen , aen eenen maeltijt , de wijn daer onder gerekent , sestien stuyvers . Noch aen Mr . Pie ter onsen Pensionaris , tot sijnen wedde off salaris gegeven , ses ende twintich schilden , tot veertien stuyver tstuck , tsaem achtien guld . vier stuyvers . Item den voors . Pensionaris gereyst van onse Stadtswegen , van hier tot Avenhorn , cost eenen halven braspenninck , ende van Avenhorn een schuyt affgehuert op Alckmaer , cost twee stuyvers , van Alckmaer op Haerlem cost mede een braspenninck , van Haerlem op Leyden twee stuyvers , ende van Leyden op den Haech een braspenninck .' 12 13