Transcripties | Open Archieven

Henk van Nierop is hoogleraar Nieuwe Geschiedenis aan  
de Universiteit van Amsterdam en wetenschappelijk  
directeur van het Amsterdams Centrum voorde Studie van  
de Gouden Eeuw . Hij is tevens bestuurslid van het  
Genootschap Amstelodamum .  

i Marijke Carasso-Kok ( ed .), Geschiedenis van Amster-

dam . Een stad uit het niets : tot 1578 , Amsterdam : 2004 .

A . F . Mellink ( ed .), Documenta Anabaptistica Neer-

landica , dl . 5 , Leiden 1980 , p . 7 .

Eberhardt Isenmann , ' Norms and values in the Euro-  
pean city , 1300-1800 ' in : Peter Blickle ( ed .), Resistance ,  
Representation and Community , The Origins of the Early  
Modern State in Europe : 13th to 18th Centuries ,  
Oxford 1997 , p . 185-215 .  

James D . Tracy , Europe's reformations , 1450-1650 ,

Critical issues in history , Lanham 1999 , p . 342 , n . 366 .

Over de Sacramentsprocessie zie Carasso-Kok ,

Geschiedenis van Amsterdam , p . 419-421 .

Uitvoeriger ibidem , p . 313-363 .

PaulFredericq(ed .), Corpus documentoruminquisitionishaereticaepravitatis Neerlandicae . Verzameling van  
stukken betreffende de pauselijke en bisschoppelijke inqui-  
sitie in de Nederlanden , dl . 4 , Gent en ' s-  
Gravenhage:Vuylsteke etc . en Nijhoffi889 , P - 2 39 _ 2 4 °-  

Will Coster en Andrew Spicer , ' Introduction :  
Thedimensions of sacred space in Reformation Europe ' in:Will Coster en Andrew Spicer ( ed .), Sacred Space : The  
Redefinition of Sanctity in post-Reformation Europe ( in  
voorbereiding ). Ik ben Andrew Spicer dankbaar dat hijmij inzage gaf in de kopij .  

Herman Roodenburg , Onder censuur . De kerkelijke  
tucht in de gereformeerde gemeente van Amsterdam , ' 578-  
1700 , Hilversum 1990 , p . 61-64 .  

Ibidem , p . 47-48,73 ; Carasso-Kok , Geschiedenis

vanAmsterdam , p . 209 .

Jan ter Gouw , Geschiedenis van Amsterdam , dl . 4 ,  
Amsterdam : Tj . Van Holkema 1884 , p . 197-203 ; Carasso-  
Kok , Geschiedenis van Amsterdam , p . 327 .  

Coster en Spicer , ' Introduction ' en de daar genoemdeliteratuur .

A . E Mellink ( ed .), Documenta Anabaptistica Neer-  
landica , dl . 5 , Leiden 1980 , p . 25,26,28 ; A . F . Mellink ,  
De Wederdopers in de noordelijke Nederlanden , 1531-  
1544 , Leeuwarden 1981 , p . 106 ; Carasso-Kok ,  
Geschiedenis van Amsterdam , p . 336-337 ; A . F . Mellink ,  
Amsterdam en de wederdopers in de zestiende eeuw , Nij-  
megen 1978 , p . 31 ; Samme Zijlstra , Om de ware  
gemeente en de oude gronden . Geschiedenis van de dopersen  
in de Nederlanden , 7531-/675 , Hilversum 2000 , p . 128 .  

J . G . Kam , ' Over twee merkwaardige huizen op dePostzegelmarkt , vroeger genaamd de Deventer Hout-  
markt ' in : Maandblad Amstelodamum 60 ( 1973 ), p . 15-  
19 ; H . F . Wijnman , ' Nogmaals de huizen met de zoge-  
naamde palladiaanse gevel aan de Nieuwezijdsvoor-  
burgwal en het platte huis aan de Spuistraat ' in :  
Maandblad Amstelodamum 60 ( 1973 ), p . 37-40 .  

A . C . Duke , ' De calvinisten en de « paapse beelden-

dienst ». De denkwereld van de beeldenstormers in

1566 ' in : M . Bruggeman ( ed .), Mensen van de nieuwe  
tijd . Een liber amicorum voorA . Th . van Deursen ,  
Amsterdam 1996 , p . 29-45 .  

I . H . van Eeghen ( ed .), Dagboek van broeder Wouter  
jfacobsz ( Gualtherusjacobi Masius ) prior van SteinAmsterdam 1572-  
1578 en Montfoort 1578-1570 ,  
[ Werken uitg . door het Historisch Genootschap,gevestigd te Utrecht ( Groningen 1959 )], p . 727 .  

Gemeentearchief Amsterdam , Archief Marquette(arch . nr . 31 ), inv.nr . 130 : Laurens Jacobsz . Reael ,

' Eenwarachtigh ende cort verhael van ' t gene gepasseert isinde principaelste troublen ', p . 16 .

S.A.C . Dudok van Heel , ' Amsterdamse schuil - of  
huiskerken ?' in : Holland . Regionaal-historisch tijd-  
sfAny ? 25(1993 ), p . 1-10 .  

CA . van S wigchem , T . Brouwer en W . van Os , Een huisvoor het Woord : Het protestantse kerkinterieur in Neder-

land lotigoo , ' s-Gravenhage en Zeist : Staatsuitgeverijen Rijksdienst voor de Monumentenzorg 1984 .

ERIK SCHMITZ

Topografische aantekeningen bij vier stadsgezichten

van George Hendrik Breitner

Deze zomer is in het Amsterdams Historisch Museum de overzichts-  
tentoonstelling ' Breitners Amsterdam '   
te zien . Tientallen geschilderde  
stadsgezichten geven de bezoeker een schitterend beeld van de hoofdstad rond igoo .  
Daarnaast zijn er aquarellen , foto ' s en calque ' s te zien , alsook een vrije reconstructie  
van een hoekje in Breitners atelier , waarin de divan en de rode kimono niet ontbreken .  
Een goede aanleiding om vier weinig bekende schilderijen , die vanouds bekend  
staan als Amsterdamse stadsgezichten en die ook op de tentoonstelling  
aanwezig zijn , van topografische kanttekeningen te voorzien .  

alatenschap Toen Breitner op 5 juni 1923 overleed , stond op de  
schildersezel een nog niet voltooid schilderijtje van het Rokin bij Arti .  
Dit paneeltje en nog negenendertig andere werken werden niet verkocht op de  
grote atelierveiling die bijna een jaar later , op 13 mei 1924 , plaatsvond bij het  
Amsterdamse veilinghuis Frederik Muller . 1  
Ze verhuisden met Breitners we-  
duwe Marie Jordan in oktober 1925 naar Zeist , om na haar overlijden in 1948  
aan het Rijksmuseum nagelaten te worden , samen met onder andere ruim zeven-  
tig vergrotingen van foto's en tweeëntwintig schetsboekjes . De meeste schilde-  
rijen in dit legaat waren gemakkelijk te verhuizen : de grootste paneeltjes meten  
38 x 46 cm , slechts twee langwerpige exemplaren zijn iets langer : 47,0 en 47,5 cm .  
Een uitzondering vormt een groter doek van 70 x 100 cm .  

De groep die op deze wijze aan de collectie van het Rijksmuseum werd toege-  
voegd was zeer divers . Ze omvatte , behalve naaktstudies , alle door Breitner ge-  
kozen onderwerpen : portretten , stillevens , militaire manoeuvres , landschappen  
en een twintigtal stadsgezichten in verschillende stadia van uitwerking en detail-  
lering . 2  
Van de vier hier besproken schilderijen uit de nalatenschap zijn er drie te  
beschouwen als atelierstudies : schetsmatig opgezette voorstellingen uitgevoerd  
in de tinten grijs , bruin en zwart . Dat Breitner ze niettemin als voltooid be-  
schouwde valt af te leiden uit het feit dat hij er twee signeerde , net als een aantal  
andere studies . Een vierde schilderijtje , vanouds ' Buurtje in de Amsterdamse  
Jordaan ' genoemd , is wel verder uitgewerkt . Dit tot voor kort ongelokaliseerde  
hoekje in de stad kon door een gelukkige vondst thuisgebracht en gedateerd wor-  
den , een stimulans om drie andere niet goed gelokaliseerde stadsgezichten nog  
eens nader te bekijken . De nadruk ligt daarbij op de topografische beschrijving  
en de datering .  

Amstelodamum 91-3 [ 2004 ]